Οι Φυσικοί Ιατρικής – Ακτινοφυσικοί διαδραματίζουν βασικό ρόλο στον τομέα της Διαγνωστικής Ακτινολογίας και αποτελούν μέρος της διεπιστημονικής ομάδας του Ακτινοδιαγνωστικού Τμήματος, μαζί με τους Ιατρούς Ακτινολόγους και τους Τεχνολόγους Ακτινολόγους.
Η εξειδικευμένη γνώση της φυσικής των ακτινοβολιών και της αλληλεπίδρασης τους με τον ανθρώπινο ιστό, της επιστήμης της ιατρικής απεικόνισης, καθώς και της γνώσης της πολύπλοκης τεχνολογίας που εμπλέκεται στον σύγχρονο εξοπλισμό απεικόνισης, καθιστούν τους ακτινοφυσικούς απαραίτητους για την επιτυχή εφαρμογή της ιατρικής απεικόνισης.
Η ιατρική απεικόνιση είναι μια διαδικασία που εσωκλείει διάφορα στάδια στα οποία συλλέγονται πληροφορίες για την ανατομία και την φυσιολογία του ασθενούς και προβάλλονται προς αξιολόγηση με την βοήθεια καινοτόμων και διαρκώς εξελισσόμενων τεχνολογικών εφαρμογών. Σε όλη την διαδικασία όμως υπάρχουν διάφοροι παράγοντες, οι οποίοι αν δεν ελέγχονται και παρακολουθούνται , μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά την ποιότητα της εικόνας αλλά και να επιβαρύνουν τον εξεταζόμενο με περιττή δόση ακτινοβολίας. Αυτοί οι παράγοντες αφορούν τόσο το εμπλεκόμενο προσωπικό όσο και τον χρησιμοποιούμενο εξοπλισμό.
Αποτέλεσμα της λήψης μιας χαμηλής ποιότητας εικόνας – άρα και χαμηλής διαγνωστικής πληροφορίας – είναι είτε ανακριβής και αναποτελεσματική διάγνωση είτε η επανάληψη της εξέτασης με επιπλέον αύξηση της δόσης για τον εξεταζόμενο. ‘Όμως και μια εικόνα πλούσια σε διαγνωστική πληροφορία, αν δεν έχει ληφθεί με σωστή τεχνική, σε ένα ακτινολογικό μηχάνημα σωστά ρυθμισμένο και πιστοποιημένο για την ορθή του λειτουργία, μπορεί να επιβαρύνει με περιττή δόση έναν εξεταζόμενο, ακριβώς για να πετύχει την καλύτερη δυνατή απεικόνιση.
Οι Φυσικοί Ιατρικής – Ακτινοφυσικοί διασφαλίζουν μέσω της εργασίας τους στα Ακτινοδιαγνωστικά Τμήματα την καλύτερη δυνατή απόδοση της ιατρικής απεικόνισης με την ταυτόχρονη ελαχιστοποίηση της δόσης που λαμβάνει ο εξεταζόμενος αλλά και το εμπλεκόμενο προσωπικό.
Σύμφωνα με την διεθνή πρακτική και την ελληνική νομοθεσία, η ευθύνη του Φυσικού Ιατρικής – Ακτινοφυσικού του Ακτινοδιαγνωστικού Τμήματος, περιλαμβάνει τους παρακάτω τομείς:
- την ακτινοπροστασία και ασφάλεια ασθενών και προσωπικού
- την δοσιμετρία
- την βελτιστοποίηση της ιατρικής απεικόνισης
- τη διασφάλιση της ποιότητας των εφαρμοζόμενων μεθόδων
- τη διασφάλιση της ποιότητας του εξοπλισμού
- την εκπαίδευση
- την έρευνα.
Σε κάθε εργαστήριο ακτινοβολιών, ο ακτινοφυσικός συμβουλεύει για την ασφαλή και αποτελεσματική χρήση κάθε απεικονιστικού συστήματος. Το κάθε απεικονιστικό σύστημα εμφανίζει τις δικές του ιδιαιτερότητες και απαιτεί συγκεκριμένους ελέγχους των παραμέτρων του. Ο ακτινοφυσικός οργανώνει, επιβλέπει και εκτελεί μέρος των ελέγχων ποιότητας. Κάποιοι από αυτούς τους ελέγχους αφορούν τον χειριστή του συστήματος ενώ άλλοι – συνήθως περισσότερο απαιτητικοί – πραγματοποιούνται από τον υπεύθυνο ακτινοφυσικό. Η συνολική εποπτεία της απόδοσης του συστήματος αποτελεί ευθύνη του ακτινοφυσικού, ο οποίος αξιολογεί τους επιμέρους ελέγχους των χειριστών, αλλά και τις εφαρμοζόμενες πρακτικές λήψεων με γνώμονα την ακτινοπροστασία. Συντάσσει το σύστημα ελέγχων ποιότητας των ιατρικών μηχανημάτων σύμφωνα με τις εθνικές οδηγίες αλλά και την διεθνή πρακτική και το εντάσσει στο γενικότερο σύστημα διασφάλισης ποιότητας που οφείλει να έχει ένα ακτινοδιαγνωστικό εργαστήριο. Οφείλει δε να παρακολουθεί την λειτουργία του τμήματος και να προτείνει λύσεις που βελτιστοποιούν την απόδοση της προσφερόμενης υπηρεσίας που δεν είναι άλλη από την ακριβή διάγνωση. Επίσης, ο ακτινοφυσικός ως εξειδικευμένος επιστήμονας στην ακτινοπροστασία συντάσσει τις μελέτες ακτινοπροστασίας των ακτινολογικών θαλάμων.
Ανάλογα με την κατηγορία του εργαστήριου (Χ1, Χ2 ή Χ3) η οποία εξαρτάται από τον αριθμό και το είδος των ακτινολογικών μηχανημάτων που αυτό στεγάζει αλλά και τον φόρτο του εργαστηρίου, ορίζεται από την νομοθεσία η αναγκαιότητα παρουσίας του υπεύθυνου ακτινοπροστασίας ακτινοφυσικού και η σχέση εργασίας του.
Η σύγχρονη πρακτική και οι διαρκείς επιστημονικές εξελίξεις μπορεί να θέτουν και πιο απαιτητικά όρια και για αυτό εκδίδονται κατά καιρούς συμπληρωματικές οδηγίες ώστε να υπάρχει επικαιροποίηση των μεθόδων και μέτρων ακτινοπροστασίας.
Η ακτινοφυσική είναι μια δυναμική επιστήμη η οποία απαιτεί διαρκή παρακολούθηση και ενασχόληση, ενώ τα πεδία της είναι διαρκώς διευρυνόμενα.