Εισαγωγή
Η Πυρηνική Ιατρική ως Ιατρική Ειδικότητα είναι στενά συνδεδεμένη με την επιστήμη της Φυσικής και της Τεχνολογίας, ενώ σημαντικό στέλεχος της επιστημονικής ομάδας του εκάστοτε Τμήματος-Εργαστηρίου Πυρηνικής Ιατρικής αποτελεί ο ΠΕ Ακτινοφυσικός Ιατρικής.
Διασφάλιση Ποιότητας Παρεχόμενων Υπηρεσιών από τα Τμήματα – Εργαστήρια Πυρηνικής Ιατρικής
Η λειτουργία κάθε Τμήματος Πυρηνικής Ιατρικής οφείλει να εκτελείται στα πλαίσια κανόνων, διαδικασιών, πρωτοκόλλων καθημερινής πρακτικής, τα οποία προβλέπουν και ρυθμίζουν κάθε δραστηριότητά του. Αρχής γενομένης από την Γραμματειακή Εξυπηρέτηση, την Παραγγελία των Αναλωσίμων Υλικών, την Διαχείριση των Υλικών, την Παρασκευή των Ραδιοφαρμάκων, τη Διαχείρισή τους, τη Διαχείριση των Εξυπηρετουμένων, τη Διαχείριση του Ιατροτεχνολογικού και Υποστηρικτικού Εξοπλισμού, τον Ποιοτικό Έλεγχο Εξοπλισμού και Διαδικασιών, την Εκτέλεση Διαγνωστικών και Θεραπευτικών Πράξεων, την Αξιολόγηση της Παρεχόμενης Υπηρεσίας, την Καταγραφή Σφαλμάτων και Ατυχημάτων, την Εκπαίδευση και την Διαρκή Πρόοδο.
Η παραπάνω συνοπτική περιγραφή της λειτουργίας ενός Τμήματος Πυρηνικής Ιατρικής περιγράφεται, συντονίζεται, ελέγχεται, αξιλογείται και διαμορφώνεται από δύο πρόσωπα: τον Συντονιστή Διευθυντή Πυρηνικό Ιατρό και τον Υπεύθυνο Ακτινοπροστασίας (ΠΕ Ακτινοφυσικό Ιατρικής), στα πλαίσια μιας ομότιμης και ευγενούς συνεργασίας, η οποία βασίζεται αυστηρά σε πρωτόκολλα και επιστημονικώς αναγωρισμένα τεκμήρια, με κοινό στόχο τη διαρκή προσπάθεια παροχής της βέλτιστης δυνατής υπηρεσίας στον εξυπηρετούμενο.
Ο δια Νόμου Οριζόμενος Κλινικός Ρόλος του Υπευθύνου Ακτινοπροστασίας στην Πυρηνική Ιατρική
Σύμφωνα με τον κανονισμό ακτινοπροστασίας, (Φ.Ε.Κ 216, τεύχος Β, 6/3/2001), τα καθήκοντα του Υπευθύνου Ακτινοπροστασίας Εργαστηρίου Πυρηνικής Ιατρικής, είναι τα ακόλουθα:
- Μαζί με τον υπεύθυνο του εργαστηρίου, είναι υπεύθυνος έναντι της ΕΕΑΕ επί θεμάτων ακτινοπροστασίας και ασφάλειας και υπεύθυνος για την τήρηση των κανονισμών και κανόνων ακτινοπροστασίας στο εργαστήριο.
- Συμβουλεύει επί θεμάτων ακτινοπροστασίας, τήρησης των κανονισμών ακτινοπροστασίας και διαχείρισης πηγών και ραδιενεργών καταλοίπων.
- Οργανώνει και εκτελεί το πρόγραμμα ποιοτικών ελέγχων των μηχανημάτων.
- Συμμετέχει στην οργάνωση και επίβλεψη των προγραμμάτων διασφάλισης ποιότητας και είναι υπεύθυνος για την οργάνωση, επίβλεψη και την εκτέλεση των ποιοτικών ελέγχων των μετρητικών και απεικονιστικών συστημάτων και του σχετιζομένου βοηθητικού εξοπλισμού.
- Ελέγχει, παραλαμβάνει και παραδίδει για κλινική χρήση σε συνεργασία με τον υπεύθυνο του εργαστηρίου κάθε απεικονιστικό και μετρητικό σύστημα μετά τις απαραίτητες ρυθμίσεις, επισκευές, τροποποιήσεις ή μετά από συντήρηση σε αυτό.
- Τηρεί ημερολόγιο λειτουργίας (Log book) για κάθε απεικονιστικό και μετρητικό σύστημα καθώς και για το βοηθητικό εξοπλισμό του. Ενημερώνει το ημερολόγιο για κάθε έλεγχο, επισκευή ή επέμβαση στο σύστημα και φροντίζει για την τήρηση και ενημέρωση βιβλίου βλαβών για κάθε μετρητικό σύστημα.
- Τηρεί αρχείο δοσιμέτρησης των εργαζομένων κατηγορίας Α και Β το οποίο υπογράφει και ο υπεύθυνος του εργαστηρίου.
- Συμμετέχει στον καθορισμό των ορθών φυσικοτεχνικών παραμέτρων για τις διαγνωστικές εξετάσεις καθώς και τη θεραπευτική χορήγηση ραδιονουκλιδίων.
- Οργανώνει σε συνεργασία με τον υπεύθυνο του εργαστηρίου προγράμματα για τον καθορισμό των καθοδηγητικών επιπέδων δόσεων (Guidance levels) για κάθε εξέταση Πυρηνικής Ιατρικής, εισηγείται στον υπεύθυνο του εργαστηρίου μέτρα για την ελαχιστοποίηση των δόσεων στους εξεταζομένους καθώς και προγράμματα επιμόρφωσης και εκπαίδευσης του προσωπικού του εργαστηρίου με θέματα ακτινοπροστασίας.
- Ο υπεύθυνος του εργαστηρίου μαζί με τον ακτινοφυσικό είναι οι κατά νόμο υπεύθυνοι για τη διασφάλιση του τρόπου διαχείρισης των πηγών και των ραδιενεργών καταλοίπων καθώς και για την τήρηση των σχετικών αρχείων.
- Τηρεί το αρχείο ατυχημάτων και συμβάντων από ιοντίζουσες ακτινοβολίες το οποίο υπογράφεται και από τον υπεύθυνο του εργαστηρίου.
Ο Κλινικός Ρόλος του ΠΕ Ακτινοφυσικού Ιατρικής
Επιπλέον του ρόλου του όπως ορίζεται από την Εθνική και Κοινοτική Νομοθεσία, ο κλινικός επιστήμων ΠΕ Ακτινοφυσικός Ιατρικής δραστηριοποιείται καθημερινώς και στους ακόλουθους τομείς:
Διαγνωστικές εφαρμογές
Συμμετοχή στο σύνολο των διαγνωστικών εξετάσεων in-vivo και invitro της Πυρηνικής Ιατρικής σε σχέση με το εκάστοτε πρωτόκολλο της εξέτασης, τον ποιοτικό έλεγχο των ραδιοφαρμάκων, την ανάλυση των διαγνωστικών αποτελεσμάτων, την επεξεργασία της ιατρικής εικόνας και πληροφορίας, τη συζήτηση των κλινικών αποτελεσμάτων, τη δοσιμετρία και την ακτινοπροστασία των εξεταζομένων, προσωπικού και κοινού.
Θεραπευτικές εφαρμογές
Συμμετοχή στο σχεδιασμό και την εφαρμογή κάθε θεραπευτικής εφαρμογής ραδιοφαρμάκων σε σχέση με τη μέθοδο και διαδικασία χορήγησης, τον ποιοτικό έλεγχο των ραδιοφαρμάκων, τον υπολογισμό των κατάλληλων φυσικών παραμέτρων, με τα μέτρα ακτινοπροστασίας, την ασφαλή χορήγηση του ραδιοϊσοτόπων και τη δοσιμετρία προσωπικού, ασθενών και κοινού.
Επιπλέον, ο ΠΕ Ακτινοφυσικός Ιατρικής είναι υπεύθυνος για τη συλλογή και διακίνηση των ατομικών δοσιμέτρων του προσωπικού, την τήρηση και τη μελέτη αρχείου καταγραφείσας δόσης ανά εργαζόμενο για την εκτίμηση του κινδύνου της εργασίας.
Δραστηριότητες σχετικές με την έκδοση και ανανέωση της Άδειας λειτουργίας του Τμήματος – Εργαστηρίου Πυρηνικής Ιατρικής
- Σύνταξη μελετών Ακτινοπροστασίας (Διαμόρφωσης χώρων και υπολογισμού απαιτούμενων θωρακίσεων)
- Επίβλεψη τοποθέτησης θωρακίσεων σύμφωνα με τις εγκριθείσες μελέτες.
- Επίβλεψη εγκατάστασης των τομογραφικων γ-camera, PET / CT, αναλυτών και λοιπού εξοπλισμού.
- Διεκπεραίωση ελέγχων Αποδοχής (Acceptance tests) και έλεγχοι καλής και ασφαλούς λειτουργίας των τομογραφικών γ-camera SPECT, SPECT/ CT, PET / CT, αναλυτών και λοιπού εξοπλισμού.
- Σύνταξη και εφαρμογή ολοκληρωμένου συστήματος Διασφάλισης Ποιότητας παρεχομένων Υπηρεσιών.
- Ανάπτυξη και εφαρμογή πρωτοκόλλου διασφάλισης της ακτινοπροστασίας και υπολογισμού δόσεων ακτινοβολίας για τις θεραπευτικές χορηγήσεις ραδιενεργών ουσιών.
- Σύνταξη ανά διετία έκθεσης Ακτινοπροστασίας ασφαλούς λειτουργίας Hazard report που σχετίζεται με τις Διαδικασίες ανανέωσης Άδειας λειτουργίας κλινικού Εργαστήριου Πυρηνικής ιατρικής και έγκρισης από την Ε.Ε.Α.Ε.
- Διαδικασίες έκδοσης Άδειας εισαγωγής και προμήθειας ραδιοϊσοτόπων .
- Ετήσια έκδοση στατιστικών λειτουργίας (εξυπηρετουμένων, απόδοσης – βλαβών – συντήρησης εξοπλισμού, μετρήσεων, απεικονίσεων και θεραπειών).
Περιοδικοί Έλεγχοι Ποιότητας εξοπλισμού Πυρηνικής Ιατρικής
- Αναλυτές γ-counters: εργαστήριο In-vitro.
- Dose calibrator: εργαστήριο in-vivo Hot-Lab.
- Γεννητριών Mo-Tc99m: εργαστήριο in-vivo Hot-Lab.
- Εξοπλισμού Διαχείρισης & Παρασκευής Ραδιοφαρμάκων: εργαστήριο in-vivoHot-Lab.
- Τομογραφικών γ-camera SPECT και SPECT/CT: εργαστήριο in-vivo.
- Συστημάτων PET/CT.
- Thyroid uptake system: εργαστήριο in-vivo.
- Συστημάτων Τεστ Κόπωσης,
- Έλεγχος παραλαβής και αποδοχής μετά από επισκευές ή συντηρήσεις εξοπλισμού.
Ακτινοπροστασία / Δοσιμετρία προσωπικού
- Παροχή οδηγιών Ασφαλούς διαχείρισης ραδιοφαρμάκων .
- Ενημέρωση προσωπικού για την τήρηση κανόνων ακτινοπροστασίας.
- Διαχείριση ατομικών Δοσιμέτρων Προσωπικού, Τήρηση Αρχείου.
- Έλεγχοι-μετρήσεις ακτινοπροστασίας και ραδιορύπανσης χώρων – επιφανειών.
Ακτινοπροστασία / Δοσιμετρία εξυπηρετουμένων
- Οδηγίες Ακτινοπροστασίας προς τους εξεταζομένους ιδιαίτερα σε εγκύους, μητέρες και παιδιά.
- Γραπτές και προφορικές οδηγίες προς ασθενείς που χορηγούνται με θεραπευτικές δόσεις ισοτόπων.
- Μετρήσεις ρυθμού έκθεσης ακτινοβολίας κατά την έξοδο των ασθενών από τις μονάδες νοσηλείας.
- Υπολογισμοί δόσεων ακτινοβολίας προς τρίτους από χορηγούμενους με θεραπευτικές δόσεις ισοτόπων.
Διαχείριση Ραδιενεργών αποβλήτων
- Σχεδιασμός και εφαρμογή συστήματος ασφαλούς διαχείρισης ραδιενεργών αποβλήτων από τις δραστηριότητες των διαγνωστικών και θεραπευτικών εφαρμογών.
- Έγκριση του παραπάνω σχεδίου από την Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας και ενσωμάτωσή του στο σύστημα διαχείρισης μολυσματικών και μη αποβλήτων του Ιδρύματος – Νοσοκομείου.
- Περιοδικές και έκτακτες μετρήσεις στερεών και υγρών ραδιενεργών αποβλήτων.
Εκπαιδευτικό έργο
- Επιμόρφωση και εκπαίδευση Τεχνολόγων, Τεχνικού και Νοσηλευτικού Προσωπικού και των Ειδικευομένων Πυρηνικών Ιατρών σε θέματα Ακτινοφυσικής, Ακτινοπροστασίας και Τεχνολογίας.
- Εκπαίδευση Ειδικευομένων Ακτινοφυσικών κατά τη διάρκεια της 12μηνης πρακτικής τους άσκησης.
- Ερευνητικές δραστηριότητες.